2022-ci ildə Bakı-İrəvan xəttində, regionda və Qarabağda nələr ola bilər? Ötən ilin prosesləri bu sual ətrafında müəyyən gözləntiləri də önə çıxarır.

Birinci: Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədin delimitasiya və demarkasiya üzrə ikitərəfli komissiyanın yaradılması üzrə razılaşmanın praktiki mərhələyə keçəcəyi ehtimalı böyükdür;

– ABŞ-Rusiya qarşıdurması fonunda Moskva siyasi mübarizənin əsas cəbhələrindən olan Cənubi Qafqazda özünün vasitəçiliyi ilə əldə olunan razılaşmanın praktiki mərhələyə keçidinə tələsir: prosesin tamamlanması zaman ala bilər, lakin ruslar üçün əsas məsələ delimitasiya müqaviləsinin imzalanması, ikitərəfli komissiyanın yaradılması və fəaliyyətə başlamasıdır; bu, sərhəd üzərindən üçüncü tərəflərin bölgəyə müdaxiləsinin qarşısını alacaq;
– Ankara ilə münasibətləri normallaşdırmaq istəyən İrəvan Bakının gündəliyində cari məsələ olan sərhəd razılaşmasının icrasına razı görünür: Paşinyanın ötən ilin son müsahibəsində sərhəd razılaşmasının Ermənistanın əleyhinə olmadığına dair açıqlaması da bu fikri gücləndirir;
– Bakı, Ankara və Moskvanın bölgədə fikir ayrılığının olmadığı yeganə razılaşma sərhədlə bağlıdır;
– Delimitasiya müqaviləsinin növbəti aylarda imzalanması, demarkasiya prosesinin də hava şəraitinin əlverişli olduğu dövrdə – yaz aylarında başlana biləcəyi gözləniləndir;

İkinci: kommunikasiyanın açılması üzrə praktiki addımlar;

Brüsseldə “qarşılıqlı gömrük və sərhəd nəzarəti” məntiqi ilə əldə olunan razılaşma mövcud anlaşmalara – 10 noyabr və 11 yanvar – yenidən baxmağı zəruri edir. Moskva da hazırda kommunikasiya üzrə vahid sənədlər paketinin yenidən işləndiyini açıqladı və bu, kommunikasiyanın açılması prosesinin bir qədər zaman alacağını deməyə əsas verir: mümkündür ki, nəqliyyat infrastrukturunun inşasını həyata keçirmək üçün kommunikasiyanın “dəhliz”, yaxud “yol” məntiqi üzrə açılması ilə bağlı son razılaşma sonraya saxlanılsın;

Sərhəd və kommunikasiya cari ilin ən aktual məsələsi olacaq. Əliyev də 2021-ci ilin yekun çıxışında rəsmi Bakının Soçi və Brüssel razılaşmalarının 2022-ci ildə reallaşmasını gözlədiyinin mesajını verdi.

Üçüncü: 3+3 formatında əməkdaşlıq dərinləşə bilər:

– Türkiyə və Rusiya Qərb-Rusiya qarşıdurması fonunda bölgədə əməkdaşlığın dərinləşməsinə çalışacaq;
– ABŞ-la nüvə danışıqları üzrə dil tapa bilməyən İran bu formatda aktivliyini artıra bilər;
– Bakı 3+3 formatını “problemlərin həlli platforması” kimi Minsk qrupu formatına qarşı istifadə edilməsini aktuallaşdıra bilər;

Dördüncü: Bakı və Ankara Laçın dəhlizinə nəzarət məsələsi istiqamətində işləyəcək;

Beşinci: Azərbaycan Qarabağdakı ermənilərlə bağlı dövlət proqramını bu il açıqlaya bilər;

– Sərhədin müəyyən edilməsi erməni qoşunların Azərbaycan sərhədləri daxilindən çıxarılması (10 noyabr razılaşmasının 4-cü bəndi) zərurətini aktuallaşdırır: Moskva da Soçi razılaşması ilə yanaşı, müharibədən sonrakı danışıqların baza prinsipini təşkil edən 10 noyabr bəyanatının heç bir irəliləyiş olmayan bəndinin icrasına vasitəçiliyinin effektivliyi baxımından razı ola bilər;
– Paşinyanın “Qarabağın statusu” ilə bağlı son açıqlaması, separatçılarla İrəvan arasındakı çatlar da Ermənistanın “oyundan çıxacağı” perspektivini gücləndirir;
– Və bu perspektivlər fonunda Bakı erməni əhali üzərində təbliğatı artıra bilər: birgəyaşayışla bağlı dövlət proqramının açıqlanması bu addımlardan biridir;

Asif Nərimanlı