Qarabağ münaqişəsini çətinləşdirən bir amil müharibə edən tərəflərin, Rusiya və Türkiyənin daha güclü qonşularının Cənubi Qafqazda maraqlarına sahib olması və ya münaqişənin gərginləşməsi və ya kəskinləşməsi ehtimalı olmasıdır.

Bu fikirlər “New York Magazine” nəşrində yer alıb.

“Türkdilli azərbaycanlılara Türk nüfuz dairəsinin bir hissəsi kimi baxan Türkiyə 1993-cü ildən bəri Ermənistanla sərhədlərini bağladığı və bu gün də davam edən iqtisadi mühasirəyə aldığı dövrdə Azərbaycanı bu mübahisədə dəstəklədi. Hələ də Osmanlı dövründəki qondarma erməni soyqırımı bu ölkələr arasındakı mövcud düşmənçiliyə öz töhfəsini verir. Bu arada Rusiya həmişə bu münaqişənin həllindən məsul olan əsas vasitəçi olub. Ermənistanla rəsmi bir birlik ilə əlaqələndirilir, ancaq Azərbaycanı düşmən hesab etmir və eyni zamanda bu münaqişənin bütün tərəfləri üçün əsas silah tədarükçüsüdür.

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycanın hərbi əməliyyatlarını dəstəklədi.

İranın hər iki Qafqaz qonşusu ilə, xüsusən də tarixi, mədəni və dini bağları olan Azərbaycanla yaxşı münasibətləri var: İran azərbaycanlıları İranın ən böyük etnik azlığıdır və Ali Dini Lider Əli Xameneinin atası Azərbaycan türküdür.

Rusiya hələ hərbi müdaxilə etməyib, lakin mütəxəssislər, döyüşlər uzanarsa, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini bir NATO üzvü olan Rusiya ilə Türkiyə arasında birbaşa və ya dolayı bir müharibəyə çevirərək Moskvanın Ermənistan tərəfinə müdaxilə edə biləcəyindən qorxurlar. Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Moskvanın hərbi müttəfiq kimi Ermənistan qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirəcəyini söylədilər, lakin Putin özünü neytral vasitəçi kimi göstərməyə və yeni atəşkəsdə vasitəçilik etməyə çalışır. Bununla belə, bəzi ekspertlər Putinin Paşinyanın devrilməsini istəməsinə inanır, çünki Ermənistan lideri sələflərindən daha çox qərbyönümlüdür. Putin Ermənistanın ən çox ehtiyac duyduğu zaman birbaşa hərbi yardımdan imtina edərək Paşinyanı daha çox Rusiyapərəst mövqe tutmağa məcbur edə bilər.

Rusiya, ABŞ və Fransanın həmsədr olduğu ATƏT-in Minsk Qrupu, 1992-ci ildən bəri bu münaqişənin həllinə cavabdehdir. Rusiya tərəfləri danışıqlar masasına gətirmək üçün son səylərə rəhbərlik etdi. Moskvada aparılan danışıqlar Rusiyanın vasitəçiliyi ilə şənbə günü günortadan sonra qüvvəyə minən atəşkəsə səbəb oldu, lakin Ermənistan Azərbaycanın şəhər və kəndlərini, xüsusilə Gəncəni atəşə tutdu. Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun sözlərinə görə, daha davamlı atəşkəs barədə danışıqlar hələ də davam edir və ölkələr Minsk Qrupunun himayəsi altında sülh danışıqlarını bərpa etməyə razı olublar.

Bu beynəlxalq vasitəçilik qrupunun bir üzvü açıq şəkildə bu səylərə cəlb edilməyib. ABŞ rəsmiləri Moskvanın atəşkəsi təmin etmək səylərinə qarışdı, lakin ABŞ-ın yüksək rəhbərliyi böyük ölçüdə geri çəkildi. Dövlət katibi Mike Pompeo münaqişə haqqında yalnız keçən həftə soruşduqdan sonra şərh verdi və etdiyi şərhlər ABŞ-ın müdaxilə etməyəcəyini açıq şəkildə göstərdi: “Biz bu münaqişənin beynəlmiləlləşməsini təşviq etmirik. İnanırıq ki, kənar ölkələr uzaq durmalıdırlar. Atəşkəs çağırışı edirik. İki ölkənin hər birinin rəhbərliyi ilə danışdıq və onlardan bunu etmələrini xahiş etdik. ”

Keçmiş administrasiyaların dövründə Rusiya və bir NATO üzvünün iştirak etdiyi müharibə Dövlət Departamenti üçün amansız bir hadisə olardı. Ərdoğanla dost olan Prezident Donald Tramp türkiyəli həmkarını münaqişənin böyüməsini dayandırmağa inandırmağa çalışa bilər. Əlbəttə ki, prezident yenidən seçki kampaniyasını udmaq və Amerika xalqını COVID-19 ilə ciddi xəstə olmadığına inandırmaqla məşğuldur. Hər iki halda da, əksər amerikalıların xəritədə tapa bilmədikləri iki ölkə arasındakı ziddiyyəti həll etmək gələn ay onun səsini qazandırmayacaq. Bəs bunun Tramp üçün nə əhəmiyyəti var?

Çoxsaylı şərhçilərin də qeyd etdiyi kimi, ABŞ-ın qlobal rəhbərliyinin olmaması bu cür münaqişələrin başlanmasına səbəb olur və onların sülh yolu ilə həll olunmasını çətinləşdirir. Təəccüblü deyil ki, Azərbaycan kimi kiçik bir ölkə sərhəd mübahisəsini hərbi yolla həll etməyə çalışır, ABŞ isə hələ də diplomatik rəhbərliklə maraqlanmayan bir prezident tərəfindən idarə olunur. Co Baydenin rəhbərliyi altında hər iki ölkə cəzalandırılmamaq ehtimalının daha az olacağını anlamalıdırlar”./konkret.az/