Son zamanlar Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərdə soyuqluq müşahidə olunur. 22 fevral 2022-ci il tarixli Bəyannamə əsasında strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik ruhu haqqında bütün lazımi sözlər deyilsə də, müşahidəçilərdən aşkar olanları gizlətmək çətindir: Prezident İlham Əliyevin Moskvaya qarşı sərt bəyanatları, Rusiyanın səfiri Mixail Yevdokimovun Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinə və Azərbaycanın səfiri Rəhman Mustafayevin Rusiya XİN-ə çağırılması və s. Bir çox şərhçilər böhrana səbəb kimi 25 dekabr 2024-cü il tarixində Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında Azərbaycan Hava Yollarına məxsus təyyarənin qəzaya uğramasını göstərir. Doğrudan da Moskvanın bu faciəyə reaksiyası Bakını qane etmir. Ancaq belə görünür ki, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin “dondurulmasının” səbəbləri daha dərindədir. Qroznı və Aktau səmasında baş verən faciə onları daha da pisləşdirdi.

Bunu rusiyalı politoloq Sergey Markedonov deyib.

“Bütün postsovet dövründə Moskva ilə Bakı arasında münasibətlər enişli-yoxuşlu inkişaf edib. 20-ci əsrin son onilliyində Cənubi Qafqazda Rusiya üçün əsas problem Gürcüstan deyil, Azərbaycan idi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, Sovet-Rusiya ordusunun son hissələri Gəncədən 1993-cü ildə çıxdı, Axalkalakidən isə yalnız 2007-ci ildə! Rusiya sərhədçiləri 1999-cu ildə Gürcüstanı, “böyük dağılmadan” dərhal sonra isə Azərbaycanı tərk etdi. Burada kompleks problemlər var idi: Boris Yeltsinlə Heydər Əliyev arasında mürəkkəb şəxsiyyətlərarası münasibətlər və Moskvanın Ermənistanın xeyrinə seçim etməsi. Ancaq fakt faktlığında qalır: işlər əvvəldən yaxşı getmədi. İkitərəfli münasibətlərdə dönüş nöqtəsi Vladimir Putinin 2001-ci ilin yanvarında Bakıya səfəri hesab olunur. Sonra o, Azərbaycana daha 7 dəfə səfər edib. Münasibətlər yaxşılaşmağa başladı, praqmatizm üstünlük təşkil etdi. Son iyirmi dörd il ərzində münasibətlərimiz buludsuz olub. Amma həmişə deyil. Burada Qəbələ RLS (xüsusilə 2012-2013-cü illər), 2016-cı ilin Qarabağ müharibəsi (Aprel savaşı – red.) və Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi ilə bağlı fikir ayrılıqlarını xatırlaya bilərik. Bu problem illərdir ölkələrimiz arasında münasibətlərdə sistemli ziddiyyət yaradır. Azərbaycan üçün ərazi bütövlüyünün bərpası bir nömrəli prioritet idi, Rusiya üçün isə həlledici moderasiya şəraitində regionda mürəkkəb güc balansını qoruyub saxlayırdı. Belə görünür ki, Moskvanın 2020-ci ildə İrəvanın geosiyasi maksimalizminə sərt bağlılığını rədd etməsi hər şeyi olmasa da, çox şeyi dəyişməlidir. 2023-cü ildə Rusiya da Qarabağın Azərbaycan yurisdiksiyasına qaytarılmasına qarşı çıxmadı. Üstəlik, o, qoşunların sürətlə çıxarılmasına razılıq verdi. İmperator I Nikolayın məşhur “Rusiya bayrağı qaldırıldığı yerdən heç vaxt endirilməməlidir” ifadəsi praktikada təkzib edildi. Və məlum oldu ki, yeni şəraitdə Azərbaycan Rusiyadan çox da asılı deyil. Üstəlik, Qərbin sanksiyaları və Qərbin Rusiyaya davam edən iqtisadi təzyiqi kontekstində Bakı faktoru Moskva üçün əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Nə olursa olsun, Rusiya Azərbaycanın İtaliya və Türkiyədən sonra üçüncü ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. Azərbaycan bütün müttəfiq prioritetləri ilə Ankaradan birtərəfli asılılığı istəməzdi. Bu baxımdan Moskva ilə əməkdaşlıq onun üçün vacib və maraqlıdır. Əsas nəticəyə gəlincə, hər kəslə münasibət qurarkən illüziyalardan qaçmaq vacibdir. 2023-2024-cü illərdə Rusiyada yağışdan sonra çıxan göbələk kimi “Ermənistanın Azərbaycanla əvəzlənməsi” (Cənubi Qafqazda geosiyasi kompensasiya) ilə bağlı nəşrlər çıxdı. Bu alınmadı və çətin ki, nəticə verərdi. Buna görə də praqmatizm şişirdilmiş gözləntiləri üstələməlidir. Sonradan böyük məyusluqların qarşısını almaq üçün”, – o bildirib.