Rus qoşunlarının yaz-yay hücumu hələ başa çatmayıb, lakin indidən demək olar ki, bu hücumlar Kremlin bütün ümidlərini doğrultmadı. Eyni zamanda, yazda uçurumun kənarında olan Ukrayna tədricən özünə gəlsə də, ordunun tükənməsindən və sursat çatışmazlığından hələ də əziyyət çəkir.

Bu barədə “BBC Ukrayna”-da Rusiya – Ukrayna müharibəsinin gedişinə həsr olunmuş analitik materialda bildirilir.

Qeyd olunur ki, 2024-cü ilin yaz-yay dövründə tərəflər müxtəlif problemlərlə üzləşiblər. Ukrayna ABŞ-nin yardımının olmaması səbəbindən zəiflədi, yardım paketi Konqresdə ilişib qaldı və səfərbərlik qanununda gecikmələr səbəbindən silahlı qüvvələrin canlı qüvvə ilə təmin olunmasında problemlər yaşadı. Ukrayna ordusu rəhbərliyinin yenilənməsi də və onların prosesə adaptasiyası da problemli olub.

Rusiya isə ağır itkilərlə də olsa, Donetsk yaxınlığındakı Ukrayna üçün strateji əhəmiyyətli Avdeyevkanı ələ keçirə bildi və qısa fasilədən sonra eyni vaxtda bir neçə istiqamətdə hücuma davam etdi. Ruslar Pokrovsk, Çasovoy Yar, Kupyansk, Liman, Siversk, Vuqledar, Kuraxovo istiqamətində hücumlarını davam etdirirlər. Bundan əlavə, onlar Xerson vilayətindəki Krınıkidəki Ukrayna körpüsünün “kəsilməsi” və Zaporojyedəki Robotina yaxınlığındakı ərazilərin geri alınması üçün səylərini artırıblar.

Məqalədə vurğulanır ki, Kreml daha iki cəbhə açıb. May ayında rus qoşunları Vovçansk və Liptsiv yaxınlığındakı Xarkov vilayətinin ərazilərini işğal etdilər, iyunda isə Donetsk vilayətində Toretsk istiqamətində hücuma başladılar. Beləliklə, Rusiya bütün bu istiqamətlərdə irəliləyiş əldə edib.

Lakin bu hücumun nə dərəcədə uğurlu olması və strateji məqsədlərinə nail olub-olmaması ilə bağlı hərbi ekspertlərin fikirləri haçalanır. Onlar bir məsələdə razılaşırlar – 2024-cü ilin payızı Rusiya – Ukrayna müharibəsində həlledici ola bilər.

Rusiyanın cəbhədəki əsas nailiyyətləri

Yaz-yay aylarında rus qoşunları Ukraynanın heç bir böyük şəhərini tuta bilmədilər, lakin onlar Pokrovsk istiqamətində 35 km dərinliyə, Toretsk istiqamətində 9-10 km irəliləyə bildilər, həmçinin Vuqledar, Kuraxovo yaxınlığında mövqelərini yaxşılaşdırdılar.

“Strategiya XXI” Qlobal Araşdırmalar Mərkəzinin təhlükəsizlik proqramlarının rəhbəri Pavlo Lakiyçuk “BBC Ukrayna”-ya deyib ki, bütün bunları strateji uğur hesab etmək olmaz.

“Ruslar Baxmutdan Avdeyevkaya strateji sıçrayış etməyi və Toretsk və Çasovoy Yar ərazilərində Ukrayna qüvvələrinin mövqelərini ələ keçirməyi planlaşdırırdılar. Sonra isə Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin böyük qrupunun mühasirəyə alınması nəzərdə tutulurdu”, – ekspert qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, bu əməliyyat uğursuzluğa düçar oldu, ona görə də Kreml planlarını və taktikasını dərhal dəyişməyə məcbur oldu.

“Ruslar sürətli zərbələr və irəliləyişlər əvəzinə cəbhəni sıxışdırmaq taktikasına keçdi. Bu, daha bahalıdır və sürətli hücumla eyni nəticə vermir. Əməliyyat məkanına çıxış yolu yoxdur”, – Lakiyçuk deyib.

Bununla belə, israilli ekspert David Handelman qeyd edir ki, bu müharibənin reallıqlarında Rusiyanın yay hücumunu qismən uğurlu hesab etmək olar. Onun sözlərinə görə, 2022-ci ilin payızından və Xerson və Xarkov vilayətinin azad edilməsindən sonra tərəflərdən biri cəbhədə sürətli və dərin irəliləyişlərdən danışmağa məcbur olmayacaq.

Eyni zamanda, o qeyd edir ki, payızın əvvəlindən silahlı qüvvələr üçün cəbhədə əməliyyat vəziyyəti daha da çətinləşməkdə davam edir.

Ukraynalı hərbi analitik və tarixçi Mixaylo Jiroxov isə deyir ki, Rusiyanın yaz-yay hücumunun əsas uğurları Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin komandanlığının səhvləri sayəsində baş verib. Əsas problem odur ki, aprelin sonunda onlar Avdeyevka ilə Pokrovsk arasında yerləşən Donetskin Ocheretine şəhərini itirib. Növbəti problem iyul ayında eyni marşrut üzrə Toretsk kəndinin itirilməsidir: “Ocheretine və Toretsk komandanlığımızın açıq səhvləridir. Ruslar bundan sadəcə istifadə etdilər. Ukrayna müdafiəsi burada Baxmutda olduğu kimi, mətanətli dayanmadı”.

Analitik əmindir ki, Rusiya hücumunun kuliminasiya nöqtəsi məhz avqust-sentyabrın əvvəllərinə düşür. Bu müddət ərzində Rusiya ordusu xüsusilə texnika və sursat baxımından maksimum imkanlara malik olacaq. Bu, altı aylıq istehsal tsiklləri ilə işləyən Rusiyanın müdafiə-sənaye kompleksinin xüsusiyyətləri ilə bağlıdır.

“Yəni, iyulun 1-dən Müdafiə Nazirliyi qoşunlara müəyyən miqdarda silah verməyə başladı. Bu ehtiyatlar, təbii ki, avqust ayı üçün yığılırdı”, – Jiroxov deyir. Bu strategiyanın əsas ünvanı Pokrovskdur. Rus ordusu bu şəhərə 10 km məsafədən yaxınlaşa bilib.

Lakin David Handelman qeyd edir ki, Rusiya ordusu birbaşa şəhərə hücum etməyə çalışmır, əks-hücumdan qorunmaq üçün cinahlarını, xüsusən də Selidovoy yaxınlığında mövqelərini genişləndirir.

“Cəbhənin bu hissəsində Ukrayna komandanlığının hərəkətləri o qədər də aydın deyil”, – Pokrovsk yaxınlığında döyüşən zabitlərdən biri “BBC Ukrayna”-ya bildirib.

Zelenski və Sırskinin bu istiqaməti gücləndirməyin zəruriliyi ilə bağlı açıq bəyanatlarına baxmayaraq, birliklərin bir qismi buradan çıxarılıb, digərlərinə isə ərazinin dərinliklərinə çəkilmək və faktiki döyüşmədən mövqeləri tərk etmək əmri verilib.

Yəqin ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının taktikası birbaşa Pokrovsk şəhərinə hücumun inkişafının qarşısını almaq ola bilər.

Azərbaycanlı hərbi analitik Aqil Rüstəmzadə vəziyyəti bir qədər fərqli dəyərləndirir. Onun sözlərinə görə, hər iki tərəfin həll olunmamış əməliyyat səviyyəsində problemləri var – Ukraynada Pokrovsk istiqamətində, Rusiya Federasiyasında – Kurskda.

“Ona görə də, hazırda tərəflərdən hər hansı birinin digəri üzərində həlledici üstünlüyü və ya strateji uğur qazandığını söyləmək düzgün olmazdı”, – o, BBC-yə izah edib. Ekspert hesab edir ki, cəbhədə tərəflərin hücum əməliyyatları qışa və ya soyuq havalar başlayana qədər davam edəcək: “Ukrayna ordusunun yaz-yay dövründəki uğuru kimi canlı qüvvə və silah qıtlığı fonunda cəbhədə mövqelərini qorumasını qeyd etmək olar. Müdafiə qüvvələri Rusiyanın Xarkov vilayətində mayın 10-da başlayan hücumunun qarşısını ala bilib və ərazinin dərinliklərinə sürətlə irəliləyişinə imkan verməyib.

Vovçansk və Lipitsi yaxınlığındakı dörd aylıq döyüşlərdə də rusların uğurları minimaldır, cəbhə xəttində dəyişiklik cüzidir. Bundan əlavə, məhz bu dövrdə Ukrayna müdafiə sənayesi uzaq mənzilli pilotsuz təyyarələrin istehsalını artıra bilib. Onların sayına və istifadəsinin qanunauyğunluğuna görə Ukrayna hətta Rusiyanı ötməyə də müvəffəq olub. Rusiyanın müdafiə obyektləri, hərbi aerodromlar, neft anbarları və neft emalı kompleksləri demək olar ki, hər gün PUA-lar tərəfindən vurulur. Hakimiyyət Ukrayna raketlərinin, xüsusən də ballistik raketlərin istehsalında müsbət dinamikadan danışır”.

Bununla belə, bütün ekspertlər razılaşır ki, yayın əsas hadisəsi Ukraynanın Kursk vilayətinə avqustun 6-da başlayan hücumu olub. Bu əməliyyat gözlənilməz, düşünülmüş, sürətli olub və artıq hərbi mənada müəyyən nəticələr əldə edib.

David Handelman hesab edir ki, Kiyev Pokrovsk istiqamətində müdafiə əməliyyatının əlverişsiz gedişi səbəbindən buna qərar verib. O, şahmat oyununun bənzətməsindən istifadə edir: “Deyə bilərsiniz ki, strateji mənada vəzifə “şahmat taxtasını silkələmək” idi. Amma problem ondadır ki, indiyə kimi biz fiqurların heç birinin taxtadan düşdüyünü görmürük. İndiyə qədər onların kənarda fırlanaraq geri dönmələri üçün yaxşı şanslar var”, – ekspert öz fikrini metaforik şəkildə izah edir. Onun sözlərinə görə, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Kursk ərazisini nə qədər müddətə saxlaya biləcəyi və Moskvanın buna konkret necə reaksiya verəcəyi vacibdir.

Pavlo Lakiyçuk razılaşır ki, Kursk əməliyyatı ruslar üçün bütün kartları qarışdıran hadisə olub.

Britaniyanın Müdafiə və Təhlükəsizlik Problemlərinin Tədqiqi üzrə Kral İnstitutunun (RUSI) analitikləri qeyd edirlər ki, Kursk müharibənin hekayəsini dəyişib:

“Hərbi riskə baxmayaraq, Kursk müharibənin hekayəsini uğurla dəyişdi. 2024-cü ilin noyabrında ABŞ-də keçiriləcək seçkilər zamanı və ondan sonra beynəlxalq dəstəyin açıq qalması üçün təkcə bunun kifayət edib-etməməsi Kiyevin ondan danışıqlarda sövdələşmə predmeti kimi istifadə edib-etməməsindən asılı olacaq”, – institutun dərc etdiyi məqalədə deyilir.

Tədqiqatçıların fikrincə, Kursk əməliyyatı riskləri artırıb. Onlar vurğulayırlar ki, Ukraynanın digər oxşar gözlənilməz hərəkətləri, məsələn, işğal olunmuş Krımla bağlı davam etsəydi, onlar daha da yaxşı naliyyət əldə edə bilərdi.

2024-cü ilin payızı Rusiya-Ukrayna müharibəsi üçün həlledici ola bilər. Devid Handelman deyir ki, bu il əsas hərbi və siyasi hadisələr bu dövrə düşür.

“Söhbət Kursk və Pokrovsk uğrunda döyüşdən, eləcə də noyabrın əvvəlində ABŞ-də keçiriləcək prezident seçkilərindən gedir. Kiyevin Amerika yardımından kritik asılılığı şəraitində Ağ Evin yeni sahibinin adı böyük çəki qazanır”, – israilli analitik deyir.

Amma bütün ekspertlər bununla razılaşmır.

“Həqiqətən demək istərdim ki, bu payızda dönüş olacaq. Amma biz bu faktı qəbul etməliyik ki, bu, uzun sürən müharibədir və tərəflərin heç birinin buna nail olmaq üçün dönüş nöqtəsi olacaq həlledici üstünlüyü yoxdur”, – Aqil Rüstəmzadə belə hesab edir. Onun sözlərinə görə, tükənmə, hətta əməliyyat uğurları da strateji dönüşə səbəb ola bilməz.

Öz növbəsində, Mixaylo Jiroxov xatırladır ki, onun məlumatlarına görə, Rusiya ordusunun imkanlarının pik həddi payızın əvvəlində olacaq və Kreml vəziyyətdən yararlanmaq üçün bütün səylərini göstərəcək. “1,5-2 ay qalıb. Nə qədər ki, hava şəraiti imkan verir, yaşıllıqlar rus piyadalarının hərəkətini gizlədir, quru torpaq isə ağır zirehli texnikanın istifadəsini asanlaşdırır, onlar hərəkət edəcəklər. Rusiya Federasiyasının Donetsk vilayətindəki uğurları bütün digər uğursuzluqların üstündən xətt çəkəcək. Düşünürəm ki, onlara verilən tapşırığı yağışlar başlayana kimi yerinə yetirməyə çalışacaqlar. Bu vəzifə Donetsk vilayətinin inzibati sərhədlərinə getməkdir”, – analitik deyir. O, burada bədbin proqnoz verir – böyük ehtimalla ruslar bu tapşırığın öhdəsindən gələcəklər.

Ukraynanın Pokrovsk şəhərini indiki şəraitdə əldə saxlamaq vəzifəsi çətin görünür. Kursk bölgəsində olduğu kimi, ona yalnız daha bir qeyri-standart hərəkət kömək edə bilər: “Mən Sırskinin hiyləgər planının yeni əks-hücum əməliyyatını həyata keçirəcəyini gözləyirəm, çünki Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin bütün ehtiyatları çox uzaqda – Kursçinada yerləşdirilib. Hadisələrin məntiqi belədir ki, ukraynalılar yaxın həftələrdə harasa zərbə endirməlidirlər. Amma bu, olacaq”, – o deyir.

David Handelman da Ukrayna tərəfdən “gözlənilməz hərəkət” gözləyir. Əks halda, Pokrovskun bu payızda itirilməsi, onun dediyi kimi, Ukrayna müdafiəsinin operativ böhranına səbəb olacaq.

Bu döyüşün həlli cəbhədəki hadisələrin sonrakı vektorunu göstərəcək. Mümkün variantlar arasında münaqişənin “dondurulması” və ya 2025-ci ildə qarşıdurmanın yeni mərhələsi var. “Belə bir prinsip var – “cücələr payızda sayılır”. Bu il isə daha aktualdır”, – analitik yekunlaşdırır./azpolitika.info