Politoloq Elxan Şahinoğlu sualları cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik:

– Londonda görüşdən imtinanın Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müstəvisində atılan addımlara təsiri olacaqmı? Bir çox mülahizələrdə bu kimi davranışların sülh prosesini sıfırlayacağı ehtimal edilir…

– Əslində Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan sülhdə maraqlı olsa idi, o, Londonda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşdən imtina etməməli idi. Daha sonra erməni tərəfi yalan xəbər yaydı ki, guya Azərbaycan bu görüşdən imtina edib. Bu sözsüz ki, erməni tərəfinin növbəti böhtanı, təxribatı idi. Paşinyan və onun ətrafını bu görüşdən imtina və narazı salan amillər isə fərqlidir. Baş tutacaq bu görüşdə ev sahibi kimi Böyük Britaniyanın baş naziri də iştirak etməli idi. Bu isə diplomatik bir ənənədir. Görüşü təşkil edən ev yiyəsi tərəflərlə şəkil şəkdirir, qısa bir nitq söyləyir, daha sonra isə oradan ayrılır. Fevral ayında da məhz bu cür olmuşdu. Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çərçivəsində baş tutan görüşdə də eyni ssenari ilə hərəkət edilmişdi. O vaxt Almaniya kansleri Olaf Şolz Azərbaycan və Ermənistan liderləri ilə bir araya gəldikdən sonra şəkil çəkdirib çıxıb getmişdi. Bundan sonra iki ölkə liderləri öz aralarında müzakirələrini aparmışdılar.

– Ermənistanın Böyük Britaniyanın vasitəçiliyinə qısqanc yanaşması nə ilə bağlıdır?

– Böyük Britaniyadan erməni tərəfi ona görə şübhələnir ki, guya London Bakının tərəfdaşıdır. İddia edirlər ki, bunu erməni ictimaiyyəti düzgün qəbul etməz. Amma qəribəsi odur ki, son bir ildə İrəvan özü də Londonla yaxınlaşmağa başlayıb. Qarşılıqlı səfərlər bunu təsdiq edir.

 Sözsüz ki, bu amillər yeganə bəhanə deyildi…

– Fakt odur ki, Paşinyan Prezident İlham Əliyevin tələblərini müzakirə etməkdən yayındı. Bakının bu məsələdə iki konkret tələbi var. Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycan ərazisinə iddia edilən bəndlər çıxarılmalıdır. Eyni zamanda ATƏT-in Minsk Qrupundan imtina olunmalıdır. Ermənistanın baş naziri isə bu məsələləri müzakirə etməkdən qorxur, çəkinir. Ona görə də, görüşlərdən yayınmağa çalışır.

– Qarşı tərəfin Bakının bu iki tələbini yerinə yetirməməsi fonunda hansı mənzərə yarana bilər?

– Nə olur-olsun Bakının bu iki tələbi yerinə yetirilməlidir. Bu iki tələb yerinə yetirilmədən sülh sazişinin imzalanması mümkün deyil. Prezident İlham Əliyev Şuşada keçirilən Qlobal Media Forumunda da qeyd etdi ki, sülh sazişinin mətninin artıq 90 faizi razılaşdırılıb. Ola bilsin ki, Azərbaycanın əsas iki tələbi yerdə qalan 10 faizin içərisindədir. Ona görə də, sülhə doğru bircə addım qalıb. Bircə addım da atılsa sülh və yaxud çərçivə sazişi imzalana bilər.

– Prosesin yubanması tərəflər üçün nə vəd edir?

– Paşinyan prosesi yubatsa da gec-tez bunu etmək məcburiyyətindədir. Əgər o sülh və əməkdaşlıq istəyirsə, bunu etməlidir. Azərbaycan isə öz mövqeyini Londona, Berlinə, Vaşinqtona çatdırıb. Heç kəs bunun əleyhinə çıxış etmir. Sadəcə olaraq Paşinyan vaxt istəyir. Təbbi ki, o parlament seçkilərindən sonra konstitusiya dəyişikliyinə gedəcəyini iddia edir. Amma onun şifahi vədinə inanmaq olmaz. Onun 10 noyabr 2020-ci ildə imza atdığı bəyanatı icra etməyən şəxs kimi şifahi vədini heç kəs ciddi qəbul etməyəcək.

– Sülh danışıqlarının pozulması necə nəticələnəcək? Demək ki, sülh yoxdursa, müharibə riski qalır…

– Tərəflər arasında yenidən müharibənin olması ehtimalı azdır. Azərbaycan özünə qarşı təxribat olmasa, heç bir addım atmayacaq. Bakı öz hədəflərinə çatıb. Ərazi bütövlüyü və Qarabağ üzərində suverenliyimiz təmin edilib. Sərhəddə strateji yüksəkliklər Azərbaycanın nəzarəti altındadır. Azərbaycana bundan artığı lazım deyil. Əgər Ermənistan ordusunda hakimiyyətin belə nəzarət edə bilmədiyi “5-ci kolon”un təsmilçiləri Azərbaycana qarşı atəş atacaqsa, bunun cavabı veriləcək. Bu ardıcıl şəkil alarsa, lokal toqquşmaların olması da istisna edilmir.

– Azərbaycan tərəfindən Ermənistan noyabrda keçiriləcək COP29 beynəlxalq tədbirə dəvət edilib. Bakının bu jestini necə dəyərləndirirsiniz?

– Bu, rəsmi Bakı tərəfindən atılan müsbət bir addımıdır. Çünki iqlim dəyişikliyi qlobal problemdir. Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişi imzalanmasa, tərəflər arasında dərin fikir ayrılığı olsa da iqlim dəyişikliyi ümumbəşəri mövzu olduğuna görə, Ermənistan bu məsələləri müzakirə etməyə gəlməlidir. Çünki bu ölkənin ekoloji siyasəti ilə bağlı Bakının ciddi sualları var. Ermənistandakı atom elektirk stansiyası faktiki olaraq ətraf mühiti çirkləndirir. Bunun Azərbaycan və Türkiyəyə də mənfi təsirləri var. Ona görə də, Ermənistana tərəfi COP29-da iştirak etməlidir. Paşinyanın Bakıya gəlib-gəlməməsi onun qərarıdır. Amma məntiqləri çatırsa, hansısa bir nümayəndə heyəti göndərəcəkləri ehtimal edilir. Ola bilsin Ermənistanın xarici işlər naziri Azərbaycana gəlsin.