2024-cü il həm Ukrayna, həm də Cənubi Qafqaz üçün həlledici olacaq. Eyni zamanda, bu, Avropa siyasətçiləri üçün ciddi sınaq olacaq.

Bu barədə Karnegi Fondunun analitiki Tomas de Vaalın fondun saytında dərc olunan məqaləsində bildirilib.

De Vaalın sözlərinə görə, Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin nizamlanması üzrə danışıqlar davam edəcək, lakin Ermənistanın cənubunda Qərbi Zəngəzura zorakılıq təhlükəsi hələ də qalacaq:

“Uduş kartlarının çoxu hələ də Azərbaycanın əlindədir. Beşinci müddətə yenidən seçilən İlham Əliyev heç vaxt özünə bu qədər arxayın olmayıb. Əliyev ötən ilin sentyabr hadisələri sayəsində ictimaiyyətin gözündə yeni reytinq qazanıb, nəticədə Dağlıq Qarabağ onun nəzarətinə keçib, o da tamamilə boşaldılıb.

Qarabağ hadisələri Azərbaycanla Qərb arasında münasibətlərin soyumasını sürətləndirdi. Qərb son ana qədər münaqişənin sülh yolu ilə həllinə çalışdı. Bu həm də onunla bağlı idi ki, Ermənistanla Rusiya arasında münasibətlərdə ciddi uçurum var. Əliyevin özünə inamı həm də onunla bağlıdır ki, o, iki güclü qonşusu – Rusiya və Türkiyə ilə yaxşı münasibətlər saxlaya bilir. Üstəlik, bu zaman həmin ölkələrin rəhbərləri ilə şəxsi münasibətlərə önəm verilir ki, bu da son dərəcə vacibdir”.

O xatırladıb ki, ötən ilin yayından Qərbin himayəsi altında Ermənistan-Azərbaycan danışıqları dayandırılıb. Sülh sazişinin mətni üzərində işlə bağlı Ermənistan-Azərbaycan ikitərəfli prosesi davam edir:

“Bununla belə, Ermənistan tərəfi narahatdır ki, qeyri-mütənasib vəziyyət Bakının güzəştlər tələb etməklə öz gündəmini tətbiq etməyə və eyni zamanda onları qəbul etməsə, güc tətbiq etməklə hədələməsinə gətirib çıxara bilər.

Yekun razılığa gəlmək üçün üç əsas maneə var:

– Birincisi, Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədin demarkasiyası və delimitasiyası ilə bağlıdır. Məsələ burasındadır ki, bu məsələdə sovet dövrünün çoxlu xəritələri var ki, onlar sonda sərhəd xəttinin hardan çəkilməli olması ilə bağlı müxtəlif fikir və şərhlərə əsas verir.

– İkinci sual beynəlxalq təminatlar və mümkün mübahisələrin həlli mexanizmləri ilə bağlıdır. Onlar müqavilənin sabitliyini qorumaq üçün lazımdır. Bu baxımdan Ermənistan tərəfi mümkün qədər çox beynəlxalq dəstək, Azərbaycan tərəfi isə mümkün qədər az beynəlxalq dəstək istəyir.

– Son dərəcə mübahisəli olan üçüncü məsələ isə Azərbaycanın əsas ərazisini Ermənistan vasitəsilə Naxçıvan MR ilə birləşdirən 43 km-lik yolun açılması ilə bağlıdır. Bakı istəyir ki, o yol açılsın ki, Ermənistan ona mümkün qədər az nəzarət etsin. Ermənistan tərəfi regional strateji əhəmiyyət kəsb edən cənub sərhəd zonası üzərində öz suverenliyindən və təhlükəsizliyindən əl çəkmək istəmir.

Bu vəziyyətdə Qərb ikinci və üçüncü məqamlarda son dərəcə maraqlıdır. Azərbaycan Rusiya Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhədçilərinin həmin yolun təhlükəsizliyinə nəzarət etməsini təkid edir. Bakı 2020-ci ildə 44 günlük müharibənin dayandırıldığı məşhur üçtərəfli bəyanatı əsas götürür. Rusiya da yanvar ayında xarici işlər nazirinin ağzı ilə bəyannamənin bu hissəsinin yerinə yetirilməli olduğunu elan etdi. İrəvan indi nəyin bahasına olursa-olsun, Rusiyanın təsirindən qurtulmağa çalışır, düşünür ki, Rusiya hərbi mövcudluğu onların maraqlarına strateji zərbə olacaq. Ermənistanda müəyyən təfəkkür var ki, Moskva ilə Bakı arasında müəyyən razılaşma mövcuddur. Bunu Ankara da təsdiqləyib. Bu müqavilənin mövcudluğunu təsdiqləyən ən azı şərti dəlillər var. Ruslar üçün tranzit marşrutuna nəzarət real uğur olardı. Çünki onilliklərdən sonra Rusiyanı İranla birləşdirən və Fars körfəzinə çatan dəmir yolu qovşağına yerli nəzarət onlara veriləcəkdi. O, Rusiyanın Yaxın Şərqlə əlaqələrini bərpa edə biləcəyi əsas dəmir yolu ola bilər, çünki Rusiya-Ukrayna müharibəsi səbəbindən Qərblə qarşıdurma hələ uzun müddət davam edəcək.

Bakının istədiyini almayana qədər İrəvanla Bakı arasında sülh sazişinin imzalanmayacağı narahatedicidir. Bu kontekstdə Bakı və Moskvanın İrəvana təzyiqləri davam edəcək və bu səbəbdən də Nerkin-Handda baş verənlər kimi yerli münaqişələrə həddindən artıq diqqət yetirilməlidir”.