Türkiyə liderini amerikalı həmkarı ilə çətin danışıqlar gözləyir

“Washington Post”-un verdiyi məlumata görə, “Ryanair” təyyarəsinin Minskə məcburi enməsi və Belarus səlahiyyətliləri tərəfindən hava gəmisində olan “Nexta” “Telegram” kanalının keçmiş baş redaktoru Roman Protaseviçin həbsi ilə əlaqədar Belarusa qarşı “praktik hərəkətlərə” istinad edəcək bir NATO bəyanatının qəbul edilməsinə məhz Türkiyə mane olub.

Bundan əvvəl “Reuters” agentliyi də eyni şeyi yazmışdı: Ankara “Ryanair” təyyarəsinin 26 mayda Minskdə endirilməsi ilə bağlı Belarusa qarşı yeni sanksiyaların dəstəklənməsi və bütün siyasi məhbusların sərbəst buraxılması çağırışının Şimali Atlantika İttifaqının bəyanatından çıxarılmasını israr etdi.

Diplomatik mənbələrin agentliyə verdiyi məlumata görə, Türkiyə NATO müttəfiqlərini İttifaqın olaya rəsmi cavabını yumşaltmağa çağırıb. Nəticədə, NATO Şimali Atlantika İttifaqı üzvlərinin Belarus səlahiyyətlilərinin hərəkətlərini qınadıqlarını və Protaseviçin və onunla birlikdə tutulan rusiyalı qadın Sofiya Sapeqanın sərbəst buraxılmasına çağırdıqlarını açıqladı. Bəyanatda Baltikyanı ölkələrin və Polşanın israr etdiyi sanksiyalarla əlaqəli heç bir şey yox idi. Bundan əlavə, “Reuters”-in həmsöhbətləri NATO-nun Belarus ilə əməkdaşlığının dayandırılması barədə sözlərin də bəyanatdan çıxarıldığını bildirdilər.

Nəticədə, bir NATO sözçüsünün “Reuters”-ə verdiyi məlumata görə, İttifaqın Belarusla bağlı son bəyanatı “daha çox fikir ayrılıqlarının qarşısını almaq üçün” konsensus əsasında Türkiyə daxil olmaqla, bütün 30 müttəfiq tərəfindən razılaşdırıldı.

Türkiyənin bu mövqeyi necə izah edilə bilər? Belorusun ən yaxın müttəfiqi olan Rusiya ilə əlaqələri davam etdirmək istəyi ilə, Minsklə xüsusi münasibətlər və ya Ankaranın Qərblə müxtəlif problemlərdə bazarlıq edərkən mövqeyini gücləndirmək istəyi ilə? Üstəlik, Brüsseldə NATO liderlərinin zirvəsi yaxınlaşır və bu ərəfədə ABŞ və Türkiyə prezidentləri Co Bayden və Rəcəb Tayyib Ərdoğanın şəxsi görüşü planlaşdırılır.

Bəlkə də, bu şəkildə Ankara həm NATO-dan, həm də Prezident Baydendən maraqlandığı sahələrdə güzəştlər almağı planlaşdırır. Ankaranın Minskə bu dəstəyi qətiliklə sonuncuya sanksiyalar tətbiq olunacağı təqdirdə, qoşulmayacağı anlamına gəlmir. Xatırladaq ki, bir il əvvəl Türkiyə Suriyadakı kürdlərin YPG təşkilatının NATO tərəfindən bir terror təşkilatı kimi tanınmasını tələb edərək, NATO-nun anti-rus “Qartal Müdafiəçisi”nə (Eagle Defender) veto qoymuşdu. Və tələbinin təmin edilməməsinə baxmayaraq, Ankara sonradan vetosunu geri götürdü.

Yəni siyasətdə dost yoxdur, yalnız maraqlar var. Və Ankara NATO zirvəsində strateji mövzularda özü üçün güzəştlərə nail olmağı bacarsa, o zaman Türkiyə vetosunu asanlıqla geri götürəcək və Belarusa qarşı sanksiyalara qoşulacaq.

Prezident Ərdoğanı F-35, Şərqi Aralıq dənizi, kürd məsələsi və suriyalı qaçqınlar, Rusiyanın S-400 komplekslərinin təchizatı mövzusunda Amerika prezidenti ilə çətin danışıqlar gözləyir. Və ehtimal etmək olar ki, bu baxımdan Ərdoğan üçün Belarus məsələsi NATO müttəfiqlərinə strateji maraqlarının irəliləməsi üçün təzyiq vasitəsindən başqa bir şey deyil.

Üstəlik, Baydenlə bir razılaşma əldə edilsə, Türkiyənin Rusiya ilə münasibətlərində də dəyişikliklər olacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, Ankaranın maraqları bir çox məsələlərdə Moskva ilə üst-üstə düşmür – Krım, Cənubi Qafqaz, xüsusən Qarabağ məsələsi ilə bağlı fikir ayrılıqları mövcuddur, Türkiyə ərazi bütövlüyü məsələsində Ukraynanı dəstəkləyir və hərbi sahədə əməkdaşlıq getdikcə artmaqdadır. Eyni zamanda, Rusiyanın cənub sərhədlərindəki NATO forpostu məhz Türkiyədir. Və Rusiyanın Krım və Ukraynaya təcavüzünə cavab olaraq yaradılan NATO-nun Çevik Reaksiya Qüvvələrinə komandanlıq edən də Türkiyədir.

Bütün bunlar onu göstərir ki, Belarusa qoyulan veto Ərdoğanın strateji hədəflərinə çatmaq üçün uzunmüddətli perspektivdə hazırladığı başqa bir taktiki addımıdır.