Məqalədə qeyd olunur ki, silahların səssizliyinə baxmayaraq, münaqişə zonasında hərbi və mülki şəxslər həlak olmağa davam edir. Bunun səbəbi isə sözün əsl mənasında hər həftə parçalanmış həyat və şikəst talelərdən qanlı məhsul verən Qarabağın hər yerinə səpələnmiş mina sahələridir. Sülh müqaviləsi bağlanan andan rusiyalı sülhməramlı daxil olmaqda 50-dən çox insan minaya düşüb.

Müəllif yazır ki, ağır döyüşlərin getdiyi bütün rayonlarda – həm birinci, həm də ikinci Qarabağ müharibələrində – bu gün aktiv minalardan təmizləmə işləri aparılır. Bunlara azərbaycanlı və erməni mütəxəssislər, Rusiya sülhməramlı və Fövqəladə Hallar Nazirliyinin qüvvələri, eləcə də türkiyəli minatəmizləyənlər cəlb edilib.

“Azərbaycanın nəzarətinə keçən ərazilərdə partlamamış sursatların sayı xüsusi ilə çoxdur. Burada ərazinin minalanması prosesi hələ birinci Qarabağ müharibəsi dövründə aparılıb və iki müharibə aralığındakı dövrdə davam edib. 2016-cı ilin yazında münaqişənin qəflətən gərginləşməsi son illər ərazinin minalanma tempini ancaq artırmış olub. Görünür, Ermənistan tərəfi başa düşüb ki, böyük müharibə qaçılmazdır.

Minalardan təmizlənmə uzun və resurs tələb edən prosesdir. Ötən ilin noyabrında döyüş əməliyyatları bitəndən bu yana Azərbaycanın 27 kvadrat kilometr ərazisi minalardan təmizlənib. Bu kiçik ərazidə gələcəkdə təhlükə yarada biləcək təxminən 40 000 döyüş sursatı tapılıb. Söhbət təxminən 30 ildir erməni silahlı birləşmələri tərəfindən idarə olunan ərazilərdən gedir. Bu illər ərzində demək olar ki, hər qarış torpaq minalanıb.

27 kvadrat kilometrlik təmizlənmiş kiçik bir ərazidə tapılan mina və partlamamış hərbi sursatların ümumi dəyəri 3 milyon dollara çatır. Minatəmizləyənlərin qiymətləndirməsinə görə, təmizlənən və ya gələcəkdə təmizlənməsi planlaşdırılan ərazilərdə təxminən 4,5 milyon mina basdırıla bilər. Mütəxəssislərin hesablamalarından aydın olur ki, Ermənistan tərəfindən basdırılan minaların ümumi dəyəri 340 milyon dollar ola bilər. Yerli miqyasda bu, astronomik məbləğdir. Belə çıxır ki, işğal illərində Ermənistan Azərbaycan ərazilərinin minalanmasına 2020-ci ilin hərbi büdcəsinin 50 faizini və ya dövlət büdcəsinin 10 faizini xərcləyib.

Keçən ilki müharibənin nəticəsi bu xərclərin mənasız olduğunu göstərdi. Məlum olduğu kimi, minalanmanın güclənməsi Ermənistan silahlı qüvvələrinə ərazini nəzarətdə saxlamağa kömək etmədi – mütləq hava üstünlüyü şəraitində azərbaycanlılar xüsusi təyinatlı mobil qrupları ilə yüz milyon dollarların xərcləndiyi düşmən müdafiəsini olduqca sürətlə yardılar və Qarabağın böyük bir hissəsi nəzarət altına geri qaytardılar.

Ermənilərdən “miras qalan” mina sahələri, əsasən, Azərbaycanın nəzarəti bərpa etdiyi və bütün bu illər ərzində Dağlıq Qarabağın statusu ilə bağlı danışıqlarda əsas sövdələşmə elementi olan Dağlıq Qarabağ ətrafındakı yeddi rayonun ərazisində yerləşir.

Ermənistanın keçmiş liderləri bu rayonların Azərbaycana qaytarılmasını müzakirə etməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirirdilər, eyni zamanda ölkənin hərbi büdcəsinin əhəmiyyətli bir hissəsini bu ərazilərin minalanmasına sərf edirdilər. Onlardan sonra hakimiyyətə gələn Nikol Paşinyanın komandası isə rayonların qaytarılmasını, ümumiyyətlə, müzakirə etməkdən imtina etdi və bu, müharibəyə səbəb oldu. Nəticədə əvəzində heç bir şey almadan bu əraziləri itirdilər.

Son Qarabağ müharibəsinin yekunlarına əsasən, qeyd olunmalıdır ki, üç onillik ərzində minalanmaya xərclənən yüz milyonlarla dollarla elm, təhsil və səhiyyə sahələrinə daha səmərəli sərmayə qoyula bilərdi. Bu gün həmin milyonlar sözün əsl mənasında torpağa basdırılıb və bir qayda olaraq müharibəyə dəxli olmayan insanların həyatını məhv etməyə davam edir”, – deyə məqalədə vurğulanıb.