Ermənilərin Yaxın Şərqdən Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinə köçürülməsi məsələsi, separatçıların yeni başçısı Arayik Arutyunyanın öz “Twitter” səhifəsində Livan ermənilərinin işğal olunmuş ərazilərə köçürülməsinə başlanması barədə elan verməsindən sonra artıq ciddi bir məsələyə çevrilib. Məqsəd Dağlıq Qarabağdakı demoqrafik vəziyyəti kökündən dəyişdirmək olan qarşı tərəfin bu addımı Azərbaycan üçün hərbi variantdan başqa heç bir həll üsulu qoymur. Və bugünlərdə Azərbaycan Prezident Administrasiyasının Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev cəbhə bölgəsinə səfər edib.

Aktualinfo.org xəbər verir ki, AYNA-nın mövzuya dair suallarını rusiyalı politoloq Qriqori Trofimçuk cavablandırıb:

– Ermənilər artıq Livandan gələn ilk köçkünlərin olduğu bir video yayıblar. Bu qərar nə qədər qanunidir və beynəlxalq qurumlar bu prosesin qarşısını necə ala bilər?

– Hər şeydən əvvəl, bu mövzu vəziyyəti zondaj edir və belə bir planın reallaşdırılmasının nə dərəcədə mümkün olduğunu yoxlayır. Bundan sonra daha spesifik parametrlər müəyyən edilə bilər: miqrantların sayı, məskunlaşdıqları ərazilər və s. Ancaq əvvəlcə beynəlxalq ictimaiyyətin beyninə bu məsələni özlərinə sərf edən formada yeritməyə çalışırlar. Əcnəbi həmvətənlərini çətin gündə qəbul etmək Yerevan tərəfindən bu bölgəni gücləndirmək üçün ən yaxşı seçim ola bilər, çünki onların gəlişi birbaşa Ermənistan vətəndaşı olan çağırışçılar üzərindəki yükü azaldacaq. Bu köçkünlərin, qaçqınların nə adlandırılmasından asılı olmayaraq, düşərgələri, qoşunların təmas xəttində əlavə bir bufer ola bilər. Beynəlxalq qurumlar və müşahidəçilər hələlik test şəklində ötürülən bu məlumatdan heç də narahat görünmür. Avropanın baxışı isə belədir: əslində, Suriya, Livan və digər qaynar nöqtələrdən insanların çıxması üçün yeni yerləşmə mərkəzləri tapılsa, ümumiyyətlə, Avropa İttifaqı üçün də faydalı olardı. Çünki Türkiyə belə qaçqınların qəbulu problemi ilə bağlı getdikcə daha çox tələb irəli sürür. Buna görə də Ermənistanın nəzarəti altındakı ərazilər bu mənada yaxşı bir seçim kimi görünür. Bu mövzuda heç kim heç nəyi dayandırmayacaq, hər şey yalnız Yerevanın öz həmvətənlərinə kömək etmək istəyini bəyan edəcək təşəbbüsündən asılıdır.

– Yaxşı, niyə ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrlərindən biri olan, həmişə vəziyyəti gərginləşdirməməkdə maraqlı olduğunu bəyan edən Rusiya bu prosesə heç bir şəkildə müdaxilə etmir?

– Əgər belə bir proses kütləvi xarakter alarsa, nəzəri olaraq, Rusiya Federasiyasının ATƏT-in Minsk Qrupundakı nümayəndəsindən bir açıqlama gözləmək olar. Lakin qaçqınlar Qarabağ ərazilərinə silahlılar adı altında köçmək fikrində deyillər, buna görə də belə bir köçürülmə, xüsusən rəsmi səviyyədə, qəzəb dalğasına səbəb ola bilməz. Hər halda problemin rezonans səviyyəsi Azərbaycandan asılıdır. Rəsmi Bakı bu məsələni sərt şəkildə həmsədrlər qarşısında qaldırırsa, o zaman hansısa inkişaf əldə edəcəyi ehtimal olunur. Ancaq müşahidəçilərdən, nəzarətçilərdən və bundan daha vacib mövzularda belə xüsusi bir reaksiya görmədik: iki ildir danışıqlar prosesinin mahiyyətini dəyişdirən Nikol Paşinyanın Qarabağ tezislərindən sonra da onlar susdular. Beləliklə, qaçqınlarla bağlı situasiyada vəziyyət həmsədrlər üçün daha asanlaşır.

– ATƏT-in Minsk Qrupu bu vəziyyətə hansısa şəkildə təsir göstərə bilərmi?

– Nəzəri cəhətdən, əlbəttə, edə bilər, çünki bu vəziyyət ATƏT-in Minsk Qrupunun səlahiyyətinə aiddir və Qarabağ və ətrafındakı vəziyyətə təsir göstərir. Amma praktik olaraq, yox. Bu qrup, 2016-cı ilin aprel və 2020-ci il iyul aylarında baş verən mini müharibələrdən də aydın şəkildə göründüyü kimi, müfəttiş rolunda, yalnız rəsmi olaraq insidentləri siyahıya alır və praktik olaraq vəziyyətin həllinə təsir göstərmir. Bu qrup iki ölkənin orduları arasındakı toqquşmaları dayandıra bilmədi. Qaçqınlar məsələsi isə daha çox humanitar sahə ilə əlaqəli, yəni daha kiçik məsələ olduğundan, ümumiyyətlə onun diqqətindən yan keçə bilər.